Projekt zmian w ustawie o efektywności energetycznej

ISO 50001 jako odpowiedź na planowane wymagania wobec dużych przedsiębiorstw

W drugiej połowie 2025 roku Ministerstwo Klimatu i Środowiska opublikowało projekt nowelizacji Ustawy o efektywności energetycznej. Celem regulacji jest realizacja nowych zobowiązań Polski wynikających z dyrektywy 2023/1791 (EED), przede wszystkim w zakresie trwałych oszczędności energii finalnej do 2030 roku.

Najbardziej istotną propozycją jest obowiązek wdrożenia i certyfikacji systemu zarządzania energią w największych przedsiębiorstwach w kraju, zgodnego z wymaganiami systemowego podejścia do efektywności energetycznej.

Zgodnie z projektem Ustawy nowy obowiązek miałby objąć firmy, których średnioroczne zużycie energii w ciągu ostatnich trzech lat przekroczyło 23,61 GWh (czyli 85 TJ) energii finalnej. Takich podmiotów w Polsce jest szacunkowo około 1500. Jeśli zapisy wejdą w życie w obecnym kształcie, przedsiębiorstwa te będą zobowiązane do wdrożenia i certyfikowania systemu zarządzania energią do 11 października 2027 roku. To oznacza, że wdrożenie musi rozpocząć się odpowiednio wcześniej, aby zdążyć z pełnym przeglądem energetycznym, dokumentacją, opomiarowaniem, audytami wewnętrznymi, usunięciem niezgodności oraz certyfikacją.

Ustawa nie narzuca konkretnego standardu, jednak ISO 50001:2018 jest jedyną uznaną normą w pełni spełniającą wymagania systemowego zarządzania energią.

Korzyści ekonomiczne i systemowe

W ocenie skutków regulacji (OSR) przedstawiono prognozowane koszty i potencjalne korzyści dla przedsiębiorstw.

Koszty wdrożenia systemu zarządzania energią zależą od wielu czynników, takich jak skala organizacji, poziom zaawansowania technologicznego czy stopień przygotowania do wdrożenia. Typowy zakres inwestycji obejmuje m.in.:

1. prace przygotowawcze,
2. przegląd energetyczny,
3. opomiarowanie i systemy IT,
4. szkolenia,
5. certyfikację.

W skali krajowej oznacza to znaczące zaangażowanie organizacyjne i finansowe po stronie firm, jednak rozłożone w czasie (lata 2026–2027) oraz wspierane przez mechanizmy zwrotu inwestycji w postaci oszczędności energetycznych i możliwości ubiegania się o świadectwa efektywności energetycznej.

Jednocześnie wskazano na wymierne korzyści ekonomiczne:

1. Przeciętna oszczędność roczna wynikająca z wdrożenia systemu zarządzania efektywnością energetyczną może sięgnąć 81 toe (ton oleju ekwiwalentnego), co w przeliczeniu na redukcję kosztów zakupu energii oznacza nawet do 300 tysięcy złotych oszczędności rocznie.
2. Prosty czas zwrotu inwestycji (SPBT) dla wdrożenia systemu zarządzania energią wynosi ok. 3 lat. W praktyce wiele przedsiębiorstw może osiągnąć szybszy zwrot, jeśli dysponuje realnymi pomiarami i monitoringiem lub realizuje inwestycje efektywnościowe.
3. Dodatkowo firmy mogą ubiegać się o białe certyfikaty, czyli świadectwa efektywności energetycznej. Zakładając, że cena jednego świadectwa (1 toe) wynosi ok. 2000 zł, przedsiębiorstwo osiągające 81 toe oszczędności może potencjalnie uzyskać dodatkowe wsparcie w wysokości 162 000 zł.

Efektywność energetyczna w szerszym kontekście

Wdrożenie systemów zarządzania energią w przedsiębiorstwach objętych obowiązkiem umożliwi realizację celu krajowego: 121 ktoe nowych oszczędności energii finalnej.

Co więcej, wdrożenie systemowego podejścia do efektywności energetycznej przynosi szereg korzyści pozafinansowych, wzmacniając organizację na wielu płaszczyznach:

1. Wsparcie dla raportowania ESG i CSRD - wdrożenie ISO 50001 wspiera organizacje w spełnianiu nowych obowiązków raportowych wynikających z Dyrektywy CSRD oraz strategii ESG dostarczając mierzalnych i audytowalnych danych dotyczących efektywności energetycznej.
2. Redukcja ryzyk - zmniejszenie ryzyka związanego z wahaniem cen energii, przerwaniem dostaw oraz lepszą kontrolą procesów technologicznych
3. Produkcja - poprawa wydajności urządzeń, stabilizacja procesów produkcyjnych, zmniejszenie liczby awarii i niższe koszty utrzymania ruchu.
4. Środowisko Pracy - poprawa komfortu cieplnego i wizualnego, co bezpośrednio przekłada się na wzrost produktywności pracowników oraz redukcję absencji.

Wyzwanie i przygotowania

Choć obecnie mówimy o projekcie ustawy, kierunek zmian jest wyraźny i spójny z unijną polityką klimatyczną. Wdrożenie systemowego podejścia do zarządzania energią stanie się w najbliższych latach nie tylko dobrą praktyką, ale najprawdopodobniej również formalnym obowiązkiem. Przedsiębiorstwa, które rozpoczną przygotowania wcześniej, mogą zyskać czas, stabilność oraz przewagę konkurencyjną.

Dla wielu organizacji, które nie miały wcześniej styczności z systemowym zarządzaniem energią, przygotowanie do ewentualnych wymagań wynikających z projektu ustawy może być sporym wyzwaniem. Zrozumienie struktury normy ISO 50001, określenie ról w organizacji, zebranie danych, przeprowadzenie analiz i zaplanowanie działań wymaga zarówno czasu, jak i odpowiednich kompetencji.

Proces ten trwa zwykle 6–12 miesięcy (a w firmach wielooddziałowych nawet dłużej). Odkładanie go na 2027 rok spowoduje kumulację zapotrzebowania na rynku audytorów, konsultantów i jednostek certyfikujących i ryzyko, że firma nie zdąży z certyfikatem na czas.

DEKRA wspiera w przygotowaniach

DEKRA Polska oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie wdrożenia ISO 50001 od interpretacji normy, przez szkolenia, po doradztwo. Szkolenia DEKRA pomagają zespołom lepiej zrozumieć logikę systemowego zarządzania energią, a także przygotować się do pełnienia ról audytora wewnętrznego czy pełnomocnika zintegrowanego systemu zarządzania. Dla organizacji, które potrzebują indywidualnego podejścia, możliwe jest również skorzystanie z doradztwa, zarówno na etapie wstępnej analizy, jak i późniejszego wdrażania rozwiązań.

PROMOWANE USŁUGI

• Szkolenie: ISO 50001 – interpretacja wymagań normy

• Szkolenie: Auditor wewnętrzny systemu zarządzania energią

• Szkolenie: Pełnomocnik zintegrowanego systemu zarządzania

• Doradztwo DEKRA w zakresie zarządzania energią